Çekirdek (Nükleus)

Hücrenin yönetim merkezi olan en önemli bölümüdür. Bölünen hücrelerin hepsinde bir çekirdek bulunur. Hücre kesilerek ikiye ayrılırsa çekirdeksiz kalan kısım ölmeye mahkumdur. Çekirdek hücrede genellikle ortaya yakın bir yerde bulunur. Küre, mercimek veya şerit şeklinde olabilir. Büyüklüğü, 0,1-25 mikron arasında değişir. Çekirdek hücrede hayati faaliyetleri düzenler, hücre bölünmesini idare eder.

Çekirdek, bir çekirdek zarı ile çevrilidir. Bu zar iki katlıdır ve iki kıvrımı arasındaki boşluklara çekirdek çevresi sarnıçları adı verilir. Çekirdek zarı oldukça geçirgendir. Bu zarda bazı kesilme alanları varsa da bu gözenekler ince homojen bir zarla kapatılmışlardır.

Çekirdeğin büyük bölümü kromozomlardan yapılmıştır. Bunlar, çekirdek içerisinde canlının bütün irsi özellikleriyle şahsi özelliklerinin tam bir kopyasını taşıyan oluşumlardır. Hücre bölünmesi sırasında kromozom çiftleri görünür hal alırlar. Fakat hücrenin bölünme dönemleri arasında bunların varlığını ispatlayan sadece kromatin adı verilen koyu renkli maddenin biçimsiz kitleleridir. Her kromozom destekleyici protein ve bir dev DNA molekülünden yapılmıştır. Kalıtımın esas birimleri kromozomların üzerindeki genlerdir ve her gen DNA molekülünün bir bölümüdür. İnsan hücrelerinde ikisi cinsiyet kromozomu olmak üzere toplam 46 tane kromozom vardır. Hayvan ve bitki cinslerinde kromozom sayıları değişiktir. Nadiren aynı sayıda olanlara rastlansa bile yapı ve özellikleri farklıdır.

Hücrelerin pek çoğunun çekirdeği bir nükleolus (çekirdekçik) ihtiva eder ki bu, yamalı bir görünüme sahiptir. Bazı hücrelerin çekirdeğinde bu oluşumlar çok sayıda bulunurlar. Çekirdekçiklerin en belirgin ve çok sayıda bulunduğu hücreler, büyümekte olan hücrelerdir. Çekirdekteki DNA- RNA sentezi için bir kalıp görevini yapar. Meydana gelen RNA sitoplazmaya geçerek orada hücrenin protein sentezinin düzenlemesini yapar. Çekirdekçik belki de ribozomlarda mevcut olan RNA’nın yapıldığı yerlerdir. En basitleri haricinde gerek karada, gerek suda yaşayan bütün çok hücreli canlıların vücutlarını meydana getiren hücreler, hücre dışı sıvısı denilen bir iç denizin içindedirler. Bu sıvıdan hücreler oksijen ve besin maddelerini alırlar (hücre zarından aktif ve pasif geçişimle) ve ona metabolizma artığı olan ürünleri boşaltırlar. Bu sıvı durgun olmayıp devamlı bir değişim halindedir.